Đề bài: Cảm nhận về bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu
Bài làm
Tố Hữu là nhà thơ cách mạng, ông sáng tác nhiều và bài nào cũng hay. Thế nhưng đỉnh cao nhất trong sự nghiệp sáng tác của Tố Hữu có lẽ là bài thơ Việt Bắc. Sự ra đời của bài thơ gắn liền với mốc son lịch sử của dân tộc đó là tháng 10 năm 1954 nhưng người kháng chiến rời căn cứ miền núi trở về miền xuôi. Bài thơ đã lội ngược dòng về quá khứ cách mạng, về với kháng chiến gian khổ mà anh hùng, qua đó nói lên được tình nghĩa gắn bó thắm thiết với Việt Bắc, với Đảng, với Bác Hồ, với đất nước và nhân dân.
Chính hoàn cảnh sáng tác đã tạo nên cho bài thơ một sắc thái tâm trạng đặc biệt, người trong cuộc thì bâng khuâng Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay. Bài thơ diễn tả lại giây phút chia ly của những con người đã từng gắn bó với nhau suốt 15 năm trời, đã có với nhau bao kỉ niệm ân tình, đã cùng nhau chia ngọt, sẻ bùi. Với việc gợi lại những hồi ức đẹp đẽ, họ đã khẳng định nghĩa tình thủy chung và hướng về tương lai tươi sáng. Cách thể hiện chuyện ân tình cách mạng của Tố Hữu giống như tâm trạng của đôi lứa yêu nhau khiến nội dung thơ càng trở nên hấp dẫn hơn.
Trong bài thơ này, Tố Hữu đã sử dụng lối đối đáp quen thuộc của ca dao, dân ca với một bên hỏi, một bên trả lời. Qua đó, con người dễ dàng bộc lộ được cảm xúc của mình hơn. Việc hỏi và đáp đã mở ra biết bao nhiêu là kỉ niệm của một thời cách mạng và kháng chiến gian khổ nhưng hào hùng, đồng thời mở ra nỗi nhớ niềm thương. Mặc dù bài thơ thể hiện theo hình thức đối đáp nhưng ta vẫn hiểu đó là sự độc thoại về tình cảm của chính nhà thơ, là một lời khẳng định cho nỗi nhớ không bao giờ nguôi.
Cảnh và người Việt Bắc cứ như vậy hiện lên thật đẹp qua hồi tưởng của chủ thể trữ tình. Trong nỗi nhớ thiết tha của người cán bộ sắp về xuôi có khắc sâu thiên nhiên núi rừng Việt Bắc với những vẻ đẹp vừa hiện thực, vừa thơ mộng. Nơi ấy mang một vẻ đẹp riêng biệt, độc đáo mà không một miền quê nào có được. Chỉ có những ai đã từng sống ở Việt Bắc và coi Việt Bắc như quê hương của mình thì mới có được những nỗi nhớ da diết như vậy. Trong câu thơ của Tố Hữu ta thấy hiện lên một Việt Bắc với những bản làng mờ trong sương sớm, những bếp lửa hồng trong đêm khuya rồi cả những núi rừng sông suối mang những cái tên thân thuộc. Chỉ có điều với nhà thơ bây giờ tất cả đã trở thành kỉ niệm:
Nhớ gì như nhớ người yêu
…
Ngòi Thia, sông Đáy, suối Lê vơi đầy
Nỗi nhớ về Việt Bắc không chỉ đẹp bởi khung cảnh mà đẹp bởi sự hòa quyện thắm thiết giữa cảnh và người. Nhớ về những con người Việt Bắc là nhớ về những người cần cù trong lao động, thủy chung trong nghĩa tình:
Ta về, mình có nhớ ta
…
Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung
Qua những câu thơ của Tố Hữu ta thấy thiên nhiên Việt Bắc hiện lên với vẻ đẹp thật đa dạng, phong phú, sinh động và thay đổi theo từng mùa. Song hành cùng với cảnh vật là hình ảnh những con người bình dị trong lao động, họ đi làm nương rẫy, đan nón, hái măng. Những công việc ấy tuy nhỏ bé nhưng nó lại góp phần tạo nên sức mạnh vĩ đại cho cuộc kháng chiến của dân tộc ta. Họ đã cùng với cán bộ san sẻ khó khăn gian khổ, cùng gánh vác nhiệm vụ nặng nề. Tất cả những điều ấy gộp chung lại khiến cho Việt Bắc thêm ngời sáng trong tâm trí của nhà thơ. Nhớ về Việt Bắc là nhớ về hình ảnh những mái nhà hắt hiu lau xám đậm đà lòng son, nhớ về hình ảnh người mẹ địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô, nhớ về những ngày tháng đồng cam cộng khổ:
Thương nhau, chia củ sắn lùi
Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng
Cái âm hưởng trữ tình vang vọng suốt bài thơ đã tạo nên một khúc ca ngọt ngào và đằm thắm của tình đồng chí, đồng bào, của tình yêu thiên nhiên đất nước.
Tiếp nối dòng hồi tưởng của chủ thể trữ tình, bài thơ lại dẫn người đọc vào khung cảnh Việt Bắc trong chiến đấu. Đó là một không gian núi rừng rộng lớn với những hoạt động tấp nập, những hình ảnh hào hùng, những âm thanh sôi nổi. Vẻ âm u, hiu hắt của vùng rừng núi đã bị cách mạng và kháng chiến xua tan. Đồng thời khơi dậy sức sống mạnh mẽ của thiên nhiên và con người Việt Bắc. Với việc phác họa khung cảnh hùng tráng ở Việt Bắc, Tố Hữu đã cho người đọc thấy được khí thế vô cùng mạnh mẽ của cả một dân tộc:
Những đường Việt Bắc của ta
…
Đèn pha bật sáng như ngày mai lên
Đó là một dân tộc đã phải vượt qua rất nhiều những thiếu thốn, gian khổ và cả hi sinh để có thể lập nên những kì tích, lập nên những chiến công gắn liền với những địa danh như Phủ Thông, đèo Giàng, sông Lô, phố Ràng, Hòa Bình, Tây Bắc, Điện Biên,… Không đơn thuần miêu tả, Tố Hữu còn đi sâu vào lí giải những cội nguồn sức mạnh đã dẫn tới chiến thắng của nhân dân ta. Cội nguồn sức mạnh ấy chính là lòng căm thù Miếng cơm chấm muối mối thù nặng vai, là tình nghĩa thủy chung Mình đây ta đó đắng cay ngọt bùi, là khối đại đoàn kết dân tộc, là sự gắn bó hòa quyện giữa con người và thiên nhiên:
Nhớ khi giặc đến giặc lùng
…
Đất trời ta cả chiến khu một lòng
Thông qua những câu thơ trang trọng mà thiết tha, Tố Hữu đã khẳng định Việt Bắc là quê hương của cách mạng, là căn cứ địa vững chắc của cách mạng, là đầu não của kháng chiến và là nơi hội tụ tình cảm, tìm tin yêu và hi vọng của người Việt Nam yêu nước. Hình ảnh Việt Bắc hiện lên trong những năm tháng đen tối trước Cách mạng như một chiến khu kiên cường, nơi nuôi dưỡng bao sức mạnh đấu tranh cũng như khai sinh những địa danh mà lịch sử dân tộc sẽ mãi mãi lưu tên:
Mình về, còn nhớ núi non
…
Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa
Nhớ lại những ngày kháng chiến, Việt Bắc chính là nơi có cụ Hồ sáng soi, có Trung ương, Chính phủ luận bàn việc công. Khi muốn khẳng định niềm tin yêu của cả nước đối với Việt Bắc, Tố Hữu lựa chọn những vần thơ rất mộc mạc, giản dị nhưng thắm thiết nghĩa tình:
Ở đâu đau đớn giống nòi
…
Quê hương Cách mạng dựng nên Cộng hòa
Có thể thấy nhà thơ đã vận dụng tài tình thể thơ của dân tộc, phát huy được thế mạnh của thể thơ truyền thống này. Hai nhân vật trữ tình trong bài xưng hô là mình và ta, là người ở lại và người ra đi. Cuộc đối đáp, cuộc chia tay lịch sử diễn ra trong nỗi nhớ da diết qua đó toát lên được một thời đấu tranh gian khổ trước Cách mạng cùng với chín năm kháng chiến.
Với việc sử dụng kiểu tiểu đối của ca dao, Tố hữu đã nhấn mạnh ý cũng như tạo ra nhịp thuyên chuyển, cân xứng, hài hòa khiến cho lời thơ dễ thuộc và đi sâu vào trong tâm tưởng của người đọc:
Mình về rừng núi nhớ ai
Trám bùi để rụng măng mai để già
… Điều quân chiến dịch thu đông
Nông thôn phát động giao thông mở đường
Nói về ngôn ngữ thơ, Tố Hữu cũng đã sử dụng lời ăn tiếng nói của nhân dân một cách giản dị mộc mạc nhưng sinh động nhằm tái hiện lại một thời cách mạng đầy gian khổ. Ngôn ngữ trong thơ Tố Hữu rất giàu hình ảnh:
Nghìn đêm thăm thẳm sương dày
Nắng trưa rực rỡ sao tràng
Và cũng giàu nhạc điệu:
Chày đêm nện cối đều đều suối xa
Đêm đêm rầm rập như là đất rung
Không chỉ vậy, điểm đặc biệt trong thơ Tố Hữu còn ở chỗ ông sử dụng rất nhuần nhuyễn phép trùng điệp của ngôn ngữ dân gian:
Mình về, mình có nhớ ta
Mình về, có nhớ chiến khu
Nhớ sao lớp học i tờ
Nhớ sao ngày tháng cơ quan
Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều
Tất cả những cách thể hiện ấy đã góp phần tạo nên một giọng điệu trữ tình nghe thiết tha, êm ái, ngọt ngào như âm hưởng lời ru. Nó đưa ta vào với thế giới của kỉ niệm và tình nghĩa thủy chung.
Việt Bắc là một khúc ca ân nghĩa, là hồi tưởng đầy xúc động và ân tình của Tố Hữu về chặng đường 15 năm của đất nước. Qua việc nhớ về quá khứ, nhà thơ hướng người đọc về một tương lai tươi sáng của đất nước. Bài thơ đã giúp người đọc cảm nhận được tình người trong kháng chiến, cảm nhận được tình yêu của con người đối với cách mạng, với Đảng, với Bác Hồ.
Thu Thủy
