Đề bài: Phân tích hình tượng người lái đò sông Đà trong tùy bút “Người lái đò sông Đà” của nhà văn Nguyễn Tuân
Bài làm
Tác gia Nguyễn Tuân từ lâu đã nổi danh chính là cây bút tài hoa, uyên bác. Người ta nhận thấy được ở Nguyễn Tuân chính là một người nghệ sĩ tài hoa, ông đã cả đời say mê tìm kiếm vẻ đẹp của cuộc sống. Nguyễn Tuân lại có sở trường về thể loại tuỳ bút – Đây là một trong những sáng tác tiêu biểu của ông là tuỳ bút "Người lái đò sông Đà". Người đọc như cũng lại cảm nhận được tác phẩm đã khắc hoạ vẻ đẹp đa dạng vừa hung bạo vừa trữ tình của con sông Đà và hơn thế nữa nó lại như ca ngợi người lái đò giản dị mà kì vĩ trên dòng sông Đà vốn được biết đến rất hung bạo.
Tuỳ bút "Người lái đò sông Đà" ra mắt bạn đọc và được in trong tập tuỳ bút "Sông Đà" (1960). Bài tùy bút này bao gồm 15 bài tuỳ bút và một bài thơ ở dạng phác thảo. Tùy bút chính là kết quả của chuyến đi thực tế đến Tây Bắc trong kháng chiến chống Pháp của Nguyễn Tuân. Đặc biệt là chuyến đi thực tế năm 1958 khi mà tác gia Nguyễn Tuân may mắn được đến với nhiều vùng đất khác nhau, sống với bộ đội, công nhân và hơn thế nữa là những người đồng bào các dân tộc. Thực tiễn thực sự cũng đã lại xây dựng cuộc sống mới ở vùng cao đã đem đến cho nhà văn nguồn cảm hứng sáng tạo cho nhà văn chứ không phải ngồi trong cung điện mà viết về thế giới bên ngoài theo cảm nhận.
Người ta cũng có thể nhận thấy được cũng noài phong cảnh Tây Bắc uy nghiêm, cũng như chứa đựng được sự hùng vỹ và tuyệt vời thơ mộng biết bao nhiêu. Thì Nguyễn Tuân dường như cũng đã lại còn phát hiện những điểm quý báu trong tâm hồn con người mà ông gọi đó chính là một "thứ vàng mười đã được thử lửa, là chất vàng mười của tâm hồn Tây Bắc."
Qua tùy bút nổi danh "Người lái đò sông Đà", Nguyễn Tuân dường như cũng cùng với lòng tự hào của mình đã khắc hoạ những nét thơ mộng, khắc lên những nét vẻ thât hùng vĩ nhưng khắc nghiệt của thiên nhiên đất nước qua hình ảnh con sông Đà hung bạo và trữ tình nơi đây. Đồng thời, người ta cũng lại có thể cảm nhận được chính nhà văn cũng phát hiện và ca ngợi chất nghệ sĩ, đồng thời cũng lại khắc họa được sự tài ba trí dũng của con người lao động mới. Thực sự chất vàng mười của đất nước trong xây dựng Chủ nghĩa Xã hội thông qua hình ảnh người lái đò sông Đà. Từ đó mà nhà văn Nguyễn Tuân cũng đã tinh tế để mà ca ngợi sông Đà, ca ngợi vẻ đẹp của núi rừng Tây Bắc vừa hùng vĩ vừa thơ mộng. Không chỉ thế thôi mà tác giả còn ca ngợi đồng bào Tây Bắc cần cù, dũng cảm, rất tài tử, tài hoa.
Người lái đò như đã được tác giả khắc họa như được hiện lên trước hết là một người lao động từng trải, có nhiều kinh nghiệm đò giang. Người lái đò này lại cũng có lòng dũng cảm, gan dạ, mưu trí, nhanh nhẹn và hơn hết đó cũng chính là có cả sự quyết đoán nữa. Nhà văn Nguyễn Tuân đưa nhân vật của mình vào ngay hoàn cảnh khốc liệt mà ở đó, chúng ta như cũng nhận ra được tất cả những phẩm chất ấy được bộc lộ, nếu không phải trả giá bằng chính mạng sống của mình. Lúc này đây thì nhà văn gọi đây là cuộc chiến đấu gian lao của người lái đò trên chiến trường sông Đà. Người ta cũng có thể nhận thấy được chính trên một quãng thuỷ chiến ở mặt trận sông Đà. Thực sự đó cũng hính là cuộc vượt thác đầy nguy hiểm chết người, diễn ra nhiều hồi, diễn ra liên tiếp và cũng lại có rất nhiều đợt như một trận đánh mà đối phương đã hiện ra diện mạo và tâm địa của kẻ thù số một qua đoạn miêu tả đặc sắc của nhà văn Nguyễn Tuân: "Đá ở đây ngàn năm vẫn mai phục hết trong dòng sông, hình như mỗi lần có chiếc thuyền nào xuất hiện ở quãng ầm ầm mà quạnh hiu này, thể rồi cứ mỗi lần mà thấy có chiếc nào nhô vào đường ngoặt sông là một số hòn bèn nhổm cả dậy để vồ lấy thuyền. Mặt hòn đá nào trông cũng ngỗ ngược, hòn nào cũng nhăn nhúm méo mó hơn cả cái mặt nước chỗ này. Sông Đà như cũng đã nhanh chóng giao việc cho mỗi hòn. Và thế mới có thể thấy rằng đây là nó bày thạch trận trên sông vậy. Những đám tảng hòn chia làm ba hàng chặn ngang trên sông kia dường như cũng lại đòi ăn chết cái thuyền, một cái thuyền đơn độc không còn biết lùi đi đâu để tránh một cuộc giáp lá cà có đá dàn trận địa sẵn…"
Phân tích hình tượng người lái đò sông Đà
Thực sự người ta cảm nhận thấy được cũng chính trong thạch trận ấy, người lái đò hai tay như vẫn cứ cố giữ mái chèo khỏi bị hất lên khỏi sóng trận địa phóng thẳng vào mình. Đặc biệt hơn đó chính là khi sông Đà tung ra miếng đòn hiểm độc nhất là nước bám lấy thuyền nó được ví như thật giống như đô vật túm thắt lưng đặng lật ngửa mình ra giữa trận nước vang trời thanh la não bạt. Không những thế thì ngay trong hoàn cảnh đó thì ông lão lái đò dường như cũng vẫn cư điềm tĩnh, ông không hề nao núng, bình tĩnh, đầy mưu trí như một vị chỉ huy, lái con thuyền vượt qua ghềnh thác được. Đáng nói ở đây đó chính là ngay cả khi bị thương, người lái đò vẫn cố nén vết thương, hai chân vẫn kẹp chặt lấy cuống lái, thế rồi chi tiết mặt méo bệch như cái luồng sóng đánh hồi lùng, đánh đòn tỉa, đánh đòn âm vào chỗ hiểm cũng đã gợi lên phần nào mức độ nguy hiểm mà người lái đò đang phải đối mặt. Có thể nhận thấy được có các chi tiết tiêu biểu mà Nguyễn Tuân gửi đến bạn đọc như "Phá xong cái trùng vi thạch trận thứ nhất", chính lúc này thì người lái đò cũng đã chuẩn bị để có thể "phá luôn vòng vây thứ hai" nữa. Ông lái đò được miêu tả thật sống động và ông nhanh chóng đã nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá. Đặc biệt hơn cho đến vòng thứ ba, ít cửa hơn, bên phải bên trái dường như cũng đều luồng chết cả, nhưng người lái đã chủ động để mà có thể"tấn công" được. Có thể nhận thấy được cũng chính trong cuộc chiến không cân sức ấy, người lái đò chỉ có một cán chèo, một con thuyền không có đường lùi còn dòng sông dường như mang sức mạnh hung dữ, một sức mạnh như thật siêu nhiên của loài thuỷ quái. Tuy nhiên, người đọc như cũng thật hả hê biết bao nhiêu khi kết cục cuối cùng, người lái đò vẫn chiến thắng. Với chiến thắng này dường như cũng đã lại khiến cho bọn đá tướng dường như cũng lại cứ tiu nghỉu bộ mặt xanh lè vì phải chịu thua một con thuyền trông thật đơn sơ và nhỏ bé lướt trên sông Đà hung bạo này vậy.
Người lái đò trong tác phẩm “Người lái đò sông Đà” thực sự chính là một người lao động vô danh, và ông như làm lụng âm thầm, giản dị, nhờ lao động mà chinh phục được dòng sông dữ. Không dừng lại ở đó thì người lái đó nhiễm nhiên như cũng đã lại trở nên lớn lao, kì vĩ mang tầm vóc lớn lao. Đặc biệt hơn nữa người lái đò cũng đã trở thành đại diện của con người sức mạnh, con người lao động, là những người luôn khao khát chinh phục thử thách, chinh phục thiên nhiên. Là người không bao giờ dễ khuất phục trước những hoàn cảnh khó khăn. Và quả không sia khi nói đây chính là chất vàng 10 đã qua thử lửa của những người dân của miền Tây Bắc.
Người ta dường như cũng lại nhật thấy được rằng cũng chính nét nổi bật nhất, độc đáo nhất ở người lái đò sông Đà đó chính là phong thái của một nghệ sĩ tài hoa. Người ta cũng có thể nhận thấy được cũng chính khái niệm tài hoa, nghệ sĩ trong sáng tác của Nguyễn Tuân ở đây lại có nghĩa rất rộng. Thực sự thì không cứ là những người làm thơ, viết văn mà hơn cả những người làm nghề chẳng mấy liên quan tới nghệ thuật cũng được coi là nghệ sĩ thực thụ với yêu cầu nếu việc làm của họ đạt đến trình độ tinh vi và siêu phàm. Trong tuy bút cực hấp dẫn “Người lái đò sông Đà”, thì nhà văn Nguyễn Tuân đã xây dựng một hình tượng người lái đò nghệ sĩ mà nhà văn trân trọng gọi là tay lái ra hoa. Người ta có thể nhận ra được chính nghệ thuật ở đây là nắm chắc các quy luật tất yếu của sông Đà và vì làm chủ được nó nên có tự do là như vậy. Người lái đò khi đi vào con nước cuồn cuộn, những cáu hút nước rồi biết bao thạch trận nhưng người lái đò đã anh hùng vượt qua tất cả. Người đọc như cũng đồng tình có lẽ dễ thấynhưng nhìn người lái đò tài hoa, chỉ có Nguyễn Tuân mà thôi.
Thực sự mà nói thì tuỳ bút "Người lái đò sông Đà" luôn luôn được xem là tác phẩm tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật tài hoa uyên bác của nhà văn Nguyễn Tuân. Hơn hết thì chính tác phẩm không chỉ ngợi ca vẻ đẹp kì vĩ thơ mộng của thiên nhiên Tây bắc mà tác giả còn tinh tế khắc họa và ca ngợi vẻ đẹp bình dị, anh hùng mà tài hoa của người dân lao động nơi đây.
Minh Nguyệt
